مجله رنگ | مجله الکترونیکی طراحان گرافیک ایران

مقدمه‌ای بر تاریخ گرافیک ایران

مقدمه‌ای بر تاریخ گرافیک در ایران
تالیف: پرویز تناولی
۲۲۹ صفحه
موسسه‌ی فرهنگی پژوهشی چاپ و نشر نظر
۱۳۹۳
۴۸۰۰۰ تومان

زهره صدری‌نژاد

«می‌گویند اختراع چاپ از عوامل اصلی پیدایش رنسانس در ایتالیا و سر‌آغاز تمدن جدید در اروپا بوده است. اگر همین تصور را در مورد ایران به‌کار بریم و آغاز تجدد و بیداری ایرانیان را در قرن نوزدهم از پیامدهای صنعت چاپ بشماریم، اغراق نکرده‌ایم...»
پیش‌گفتار کتاب «مقدمه‌ای بر تاریخ گرافیک در ایران» با این خطوط آغاز شده و در ادامه «پرویز تناولی» از آشنایی خودش با «چاپ سنگی» در ایران، تلاش برای یافتن نمونه‌های به‌جا مانده و تدوین کتاب نوشته است. او تاکید می‌کند که تاریخ گرافیک ایران را می‌توان با این آثار بررسی کرد و نباید به ۴۰-۵۰ سال اخیر بسنده کنیم.
فصل اول با‌ عنوان «چاپ در ایران» به تاریخچه این صنعت می‌پردازد و با پاراگرافی از سفرنامه «شاردن» درباره علاقه مردم این سرزمین به چاپ آغاز شده است:«ایرانیان علاقه وافری دارند که صنایع چاپ در کشورشان پدید آید و به فواید و ضرورت آن کاملا پی برده‌اند. معهذا کلا کسی پیدا نمی‌شود که چاپخانه به‌وجود آورد...»؛ ولی نگارنده این نظر را رد می‌کند و می‌گوید: «به‌رغم گفته شاردن، حدود چهل سال پیش از درخواست او صنعت چاپ به ایران آمده بود، اما شعاع عمل بسیار محدود بود....».
در بخش «چاپخانه‌ها» از تعداد و محل آن‌ها نوشته شده و این‌که به شکل عجیب و تاسف‌انگیزی حتی یکی از این آن‌ها یا ابزار و سنگ‌های بزرگ‌شان باقی نمانده است. توصیف دقیق «جعفر شهری» درباره یکی از چاپ‌خانه‌های سنگی و تصاویر طراحی شده‌ای که تایید نوشته اوست، در این فصل آمده‌اند.
در فصل‌های بعد با عناوین «ناشر و تیراژ کتاب»، «روزنامه»، «تجددگرایی و کالاهای خارجی»، «بسته‌بندی»، «پوسترهای مذهبی»، «اثرات چاپ سنگی بر دیگر هنرها» تاریخ چاپ سنگی ایران بررسی شده است. بخش عمده‌ای از کتاب به تصاویر رنگی و سیاه و سفید با کیفیتی از صفحات کتاب‌ها، روزنامه‌ها، پوسترها و... -که به روش سنگی چاپ شده‌اند - اختصاص دارد.
کتاب «مقدمه‌ای بر تاریخ گرافیک در ایران»، پژوهش ارزشمندی است که خواندن آن و دیدن تصاویرش برای همه علاقه‌مندان هنر جذاب خواهد بود.