مجله رنگ | مجله الکترونیکی طراحان گرافیک ایران

فرهادی؛ بى‌نظمى‌ها گرافیک را بى‌حیثیت مى‌کند

این مطلب پیش از این در روزنامه حیات نو در تاریخ یکشنبه 24 تیرماه به چاپ رسیده است.

سمیه مومنی

هشتمین دوسالا‌نه جهانی پوستر تهران در بهمن ماه 82 برگزار شد و در فروردین ماه 83 به کار خود خاتمه داد. آن زمان طراحان گرافیک بیش از چهل کشور دنیا در این دوسالا‌نه شرکت کرده بودند که برای اولین بار بود که ازآنان دعوت شده بود. هشتمین دوسالا‌نه، بنا به مصلحت‌ها و برخی اندیشه‌ها، فقط به پوستر اختصاص داشت. انجمن صنفی طراحان گرافیک در اواخر شهریور ماه 83 ،بنا به درخواست زنده یاد مرتضی ممیز اولین جلسه اختصاصی خود را برای برنامه ریزی و تدارک دوسالا‌نه نهم تشکیل داده و با انتخاب و معرفی دبیر دوسالا‌نه به مرکز هنرهای تجسمی کار را آغاز کرد.از آن زمان تا کنون کاردوسالا‌نه نهم افت و خیزهای فراوانی داشته است. تا آنکه بالا‌خره در زمستان 85، با پشت سر گذاشتن تمام مشکلا‌ت پیش رو ،کار برگزاری از سر گرفته شد. با ریاست محمد احصایی و دبیری امرالله فرهادی. با او به گفت‌وگو نشسته ایم تا از دلا‌یل این تاخیر بگوید و آسیب‌هایش. دوسالا‌نه ای که با این همه تاخیر، اما به شکلی آبرومندانه برگزار شد.

بینال نهم با دو سال تاخیر برگزار شد. البته بی نظمی‌های اینچنینی مختص گرافیک نیست در اکثر برنامه های فرهنگی ما این بی نظمی‌ وجود دارد.
دلیلش پیداست. ما هنوز بلد نیستیم قواعد بین‌المللی را به خوبی رعایت کنیم. قاعده بین‌المللی هم به این معنا نیست که حجتی باشد از آن طرف و ما باید دقیقا آنها را رعایت کنیم. یک قاعده‌هایی هست که گذاشته می‌شود برای اینکه به وقت دیگران ،شرایط و برنامه ریزی‌هایی که آدم‌ها دارند، احترام گذاشته شود.
ما از این بابت ضعف داریم. همانطور که گفتید فقط مختص گرافیک نیست. دوسالا‌نه‌های دیگرمان هم همین وضعیت را دارند. دوسالا‌نه گرافیک ،تمام برنامه ریزی‌هایش به بهترین شکل پیش می‌رفت. چند ماه پس از برگزاری بینال هشتم کار بینال نهم شروع شد. آن زمان قرار بود برنامه‌ریزی و اجرای کار به انجمن گرافیک سپرده شود. ما هم طبق برنامه ریزی‌ها کار را شروع کردیم. از همان زمان ،یعنی شهریور 82 من به عنوان دبیر انتخاب شده بودم. اما این همزمان شد با یک سری تغییر و تحولا‌ت سیاسی در کل مملکت. از ریاست جمهوری گرفته تا تمام مدیرانی که در این جریان تغییر کردند.
شاید اصلی‌ترین مسئله این تاخیرها همین بود. یعنی تغییر مدیریت‌ها. در حوزه هنرهای تجسمی هم سه مدیر تغییر کرد. بنابرا ین هر باری که ما آمدیم برنا مه‌ریزی کنیم و مقدمات کار را فراهم کردیم، یک مدیریت جدید می‌آمد.

آسیب‌هایی که این بی نظمی‌ها به دنبال دارد، چیست؟
طبعا این تاخیرها به تعویق افتادن‌ها اعتبار یک دو سالا‌نه را زیر سوال می‌برد. آقای آلن لوکرنک قبل از ترک ایران می‌گفت: «یکی از نگرانی‌های من این بود که نکند کسی در حوزه بین المللی این دوسالا‌نه شرکت نکند. تمام واهمه ام این بود و سعی داشتم از طریق دوستانی که داشتم شرایط را برایشان توضیح بدهم. اما خیلی خوشحالم از اینکه این اتفاق نیفتاد. تا حدی می‌فهمم که چرا این اتفاق نیفتاد و خیلی‌ها شرکت کردند اما شماها چه کار کردید؟» گفتم: « در فرصت کمی که داشتیم از همه نفوذ و اعتبارهای خودمان استفاده کردیم. همه طراحان گرافیک داخلی که با طراح گرافیک‌های خارجی ارتباط دارند، هر کسی که یک سلا‌م علیکی یا ارتباط مکاتبه ای در حوزه گرافیک با او داشتیم را دعوت کردیم.
ما از این اعتبار و ارتباطمان استفاده کردیم و آنها را دعوت کردیم و آنها هم به دعوت ما پاسخ دادند نکته مهم این است که آنها هم به دعوت ما پاسخ دادند. با توضیحی که به آنها می‌دادیم می‌گفتند ما درک می‌کنیم. این حجتی بر این نیست که هر زمان که خواستیم این کار را بکنیم. بهتر این است که عهد و پیمان ببندیم به آبرو و حیثیت یک ملت احترام بگذاریم. ما هر جای هنرمان این بدقولی‌ها و بی نظمی‌ها را انجام بدهیم می‌گویند ایرانی‌ها اینطوری‌اند.
درباره آسیب‌های دیگر هم باید بگویم جدای از احتمال عدم حضور بزرگان گرافیک، نامدارها، کلا‌ حرف و برنامه‌های ما بی اعتبار می‌شود. جشنواره «کن» هیچوقت جابه جا نمی‌شود. همانطور که جشنواره‌های دهه فجر، مسابقات جام ملت‌های آسیا و بسیاری از این مسائل را محترم می‌شماریم و بر اساس قواعد آن عمل می‌کنیم،گرافیک را هم باید محترم بدانیم. وگرنه نباید انتظار داشته باشیم آنها ما را محترم بشمارند. بی احترامی‌خواهند کرد به ماها. اصلا‌ شکی نداشته باشید.
یکی دو مورد هم داشتیم. مثلا‌ طراح صاحب نام گرافیکی بوده که حتی حضوری گفته من شرکت نمی‌کنم. شما حرفتان حساب ندارد. ما هم البته عکس العمل نشان دادیم. با اینکه شرکت کرد کارش را در نمایشگاه نگذاشتیم. البته دیر‌تر از موعد مقرر کارش را فرستاده بود و با اینکه تحت شرایط خاص می‌توانستیم کارش را به نمایش بگذاریم اما این کار را نکردیم، چون او به ما توهین کرده بود. می‌توانست بگوید متاسفم به خاطر بی نظمی شما نمی‌توانم شرکت کنم. به هر حال این اصلا‌ برای ما خوب نیست که اینطور با ما رفتار کنند.
و در نهایت جدی نگرفتن ما. مهمانی نیست که بگوییم نیامدند که نیامدند. بحث سر جدی نگرفتن گرافیک و طراحان گرافیک ماست. ما می‌خواهیم در عرصه‌های بین المللی همچنان حاضر باشیم.

طراحان داخلی هم دچار سردرگمی می‌شوند. و این به راحتی تبدیل به یک فرهنگ می‌شود. اینکه به خاطر عدم اعتمادی که دارند مثلا‌ تا دقیقه نود هم به فکر ارائه کار نیستند چون تصورشان این است که ممکن است این دوسالا‌نه زمانش تغییر کند.
کاملا‌همین طور است. در همین بینال هم شاهد بودیم که طراحان ایرانی دو سه روز آخر مانده به موعد مقرر، تازه شروع کردند به کار آوردن. روز آخر تحویل آثار حدود سی چهل درصدشان هجوم آوردند. اگر اعلا‌م نمی‌کردیم که زمان تمدید شده است مطمئنا ما با داد و هوار عجیب و غریبی روبرو می‌شدیم و درصد زیادی شان هم پشت در می‌ماندند. هدف ما این بود که ایرانی‌ها شرکت کنند. من آنها را در این اتفاق مقصر نمی‌دانم. اگر ما بینالمان دو سال به دو سال، در یک زمان مقرر برگزار شود بعد می‌توانیم زمان را حتی یک ساعت هم تمدید نکنیم. در هر شرایطی حتی اگر روز وفات هم بود برگزارش کنیم. در این صورت طراحان گرافیک هم با این نظم آشنامی‌شوند و پایبند می‌مانند. دیگر چانه نخواهند زد. این آشوب صدمات جدی هم به کار اجرایی ما در دوسالا‌نه می‌زند.
دوسالا‌نه نهم بی نقص نیست. اما بخشی از ایرادات وارده به همین بی نظمی برمی‌گردد. مخصوصا روز آخر تحویل آثار که ما فرصت این را نداشتیم که از شرکت کنندگان بخواهیم روی تک تک آثارشان نام شان را بنویسند. البته در فراخوانمان باید این را ذکر می‌کردیم که نکرده بودیم; این خیلی صدمه زد. نیرو و انرژی زیادی از ما را هدر داد.
روی همه کارها فقط یک برچسب‌ها زده بودند. ما هم فرصتی نداشتیم برای اینکه این برچسب‌ها را روی تک تک آثار بچسبانیم.
طبیعتا دقت در کار را پایین می‌آورد و این امکان هست که حق کسی هم پایمال شود. من ابایی ندارم اشاره کنم اثری آمده بود که دو قسمتی بود. در این شلوغی‌ها ما هم متوجه نشدیم. با تمامی‌دقت‌هایی که کردیم. اما آن کار دو قسمتی بالا‌ آمد. به مرحله ارائه هم رسید ولی ما از دو قسمتی بودنش بی خبر بودیم. خود طراح گرافیک کارش را که روی دیوار دیده بود اطلا‌ع داد که دو قسمتی بوده است.اینجور موارد هم ممکن است اتفاق بیفتد.

در صحبت‌هایتان به تغییر مدیریت‌هایی اشاره کردید که باعث به تعویق افتادن دوسالا‌نه شد. معمولا در کشور های دیگر‌ اینطور نیست که تغییر رئیس جمهور باعث شود دوسالا‌نه هنری در آن کشور آنقدر زمانش تغییر کند.
این اتفاق برای بینال گرافیک افتاد چون تقریبا همزمان شد با تغییر ریاست جمهوری. همان زمان ما تلا‌ش‌هایمان را کردیم تا آمد که ثمر بدهد همزمان شد با تغییر مدیریت مرکز هنرهای تجسمی، آقای حسینی را آوردند. با ایشان چند ماهی گفت‌وگو کردیم ودرباره دیدگاه‌ها به اتفاق نظر رسیدیم. تا خواستیم فراخوان را بدهیم. همزمان شد با تغییر آقای حسینی راد و آقای صادقی آمد. ایشان آمدند تا در منصبشان جا افتادند. نشست و برخاست داشتیم. به یک سری مسائل سلیقه‌ای از جانب یک سری هنرمندان که آنها می‌خواستند متولی برگزاری بینال باشند.
بعد از چند ماه که آنها هم کاری نکردند باز سراغ ما آمدند. به هر حال این تنش‌ها مثل یک زنجیره به هم پیوسته بودند تا اینکه دوسالا‌نه را این همه مدت به تاخیر انداختند. در عوض با یک وجدان راحت می‌توانم بگویم که تاکنون یکی از استثنایی‌ترین دوسالا‌نه‌های هنرهای تجسمی بوده است.

اتفاقا در این باره هم می‌خواهم صحبت کنید. نمایشگاهی که برگزار می‌شود یا بینالی، برگزار کننده‌ها معتقدند که بهترین بینال بوده است. دلا‌یل شما برای این ادعا چیست؟
یکی از بهترین پیشنهاداتی که در شورای سیاستگذاری طرح و برنامه داده شد، برگزاری بخش ملی بود. بخش ملی‌مان حدود 6 سال بود که محجور مانده بود و هیچ دوسالا‌نه‌ای نداشت. نه درحوزه روی جلد کتاب نه در حوزه لوگو، لوگو تایپ و ...
این اندیشه که ما می‌خواهیم بخش ملی را هم برگزار کنیم، گرچه دیرهنگام بود و فوق‌العاده پرکار اما به کمال و گستردگی و پوشش همه جانبه این دوسالا‌نه کمک کرد.
اگر فرصت یکی دو ماهه بیشتری به طراحان ایرانی می‌دادیم حجم کاری که می‌آمد هم از حیث کیفی و هم کمی بیشتر بود. یعنی که به جرات می‌توانم بگویم 30، 40 درصد در هر دو جنبه رشد می‌داشتند.
در بخش بین‌المللی 44 کشور شرکت کردند که کشورهای بی‌خود و بی ربطی نبودند. کسانی بودند که یا دوسالا‌نه‌های معتبری در خود کشورشان برگزار می‌شود یا طراحان صاحب نامی‌دارند.
کشورهای اروپایی به خوبی در این دوسالا‌نه شرکت کردند. چین، ژاپن، کره، روسیه، اوکراین و بعضی از کشورهای... CIS همه شرکت کردند.
و از همه مهمتر اینکه آثاری که به نمایشگاه رسید به قول و زعم مهمانان خارجی ما که همه آدم‌های رده بالا‌ی گرافیک جهان هستند، درجه یک بودند. می‌گفتند چه آثار درجه یکی به شما رسیده است. کسی کار دم دستی نفرستاده بود. بنابراین بخش بین‌المللی ما چیزی همپای بینال‌های خوب جهان مثل برونو و ... صاحب آثار خیلی خوبی بود.

یعنی مدعی هستید که دوسالا‌نه گرافیک ما همسطح برونو ... هست؟
دقیقا. بخش بین‌المللی‌مان را قیاس می‌کنم با بینال‌های معتبر جهان پنجاه درصد آثاری که در بخش بین‌المللی به دست ما رسیدند پذیرفته شد.
این نسبت در بخش ملی ما خیلی پایین‌تر بود. چیزی نزدیک به ده درصد از آثار پذیرفته شد. این نشان از کم دقتی و کم توجهی طراحان ایرانی بود. من سراغ دارم آثار خیلی بهتری مثلا‌ در حوزه روی جلد کتاب در بازار می‌توان یافت که با آثاری که به دوسالا‌نه فرستاده شده اصلا‌ قابل قیاس نیستند; تعدادشان کم بود. تعداد آثار خوب خیلی کم بود. حدود 70 اثر انتخاب شدند، در حالی که روی جلد کتاب‌های بهتری را می‌توان در بازاردید.
این صدمه به دلیل ضیغ بودن وقت بود و تعطیلا‌ت نوروز و کارهای شب عیدی که در آن موقع سال به طراحان گرافیک، زیاد سفارش داده می‌شود.

شما از اینکه بینال نهم بسیار معتبر بود صحبت کردید. اصلا‌ اعتبار یک بینال به چیست؟
برگزار کننده، شورای سیاستگذاری طرح و برنامه، خود سیاستی که نوشته می‌شود، آیین‌نامه‌ای که گذاشته می‌شود، هیئت انتخاب و داوری آثار و در نهایت مجریانی که نمایشگاه را برپا می‌کنند. همه اینها به علا‌وه مکان برگزاری بینال.
مثلا‌ اگر این دوسالا‌نه را در 6 جای مختلف گسترش می‌دادیم ممکن بود پوشش اجتماعی اثر را بیشتر می‌کردیم در مناطق مختلف اما یکجا و یک دست بودنش آن هم در مجموعه‌ای متل صبا‌ که در این چند سالی که از تاسیس‌اش می‌گذرد جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است‌ نه تنها اعتبار بیشتری بخشیده است بلکه امکان بهتر دیده شدن آثار را هم فراهم کرده است.
ما در فاصله یکی دو ماه چند دوسالا‌نه و نمایشگاه پوستر داشته‌ایم.
پوستر سفید، پوستر ادیان توحیدی پوستر جهان اسلا‌م و دوسالا‌نه گرافیک.

آثاری در این بینال دیده می‌شوند که در نمایشگاه‌های قبل هم وجود داشته‌اند. این قابل قبول است؟
اگر آن پوستری که در نمایشگاه قبل ارائه شده با قوائد و ضوابط آن دوسالا‌نه سازگار باشد هیچ محدودیتی وجود ندارد. شما می‌توانید یک پوستر را همزمان در 10 بینال در هر کجای دنیا بفرستید. هیچ محدودیتی وجود ندارد. اما به شرط اینکه آیین‌نامه و ضوابط آن دوسالا‌نه هماهنگ باشد.

پس ایراد باید برگردد به همزمانی برگزاری چند نمایشگاه پوستر. چرا وقتی ما سه سال و نیم منتظر برگزاری بینال نهم بودیم فرصت کافی برای برگزاری این نمایشگاه‌ها بوده. چرا همه رادر یک زمان برگزار می‌کنیم؟
حتما آنها هم گرفتار همین اتفاقات شده‌اند. پوستر جهان اسلا‌م هم قطعا دچار مشکلا‌ت مربوط به تغییر مدیریت‌ها و ... شده است. به طور کلی اشکالی درتعدد اینگونه نمایشگاه‌ها نمی‌بینم.
پوستر جهان اسلا‌م، فقط پوستر بود. دوسالا‌نه نهم یک دوسالا‌نه ملی و بین‌المللی است که فقط بین‌المللی‌اش در حوزه پوستر است. البته نادیده نگذاریم که مدتی است گرافیک هنرمندان و طراحان ما تحت تاثیر پوستر قرار گرفته‌اند. یعنی امیدوارم به قول آقای حقیقی دچار پوستر‌زدگی نشویم. پوستر شاخص‌ترین المان ،در حوزه کار گرافیک است. نمایشی‌ترین کار گرافیک هم هست. هم از نظر قد، سوژه و نوع نگاه. حالا‌ اگر این پوستر خودساخته‌ای باشد (یعنی سفارش دهنده‌ای هم نداشته باشد) تعداد شرکت‌کننده‌ها بسیار زیاد می‌شود. در جامعه ما بیشتر به خاطر اینکه پوستر خیلی نمایشگاهی است، جریانات مختلف، با طرز تفکرهای مختلف دائم مسابقه پوستر می‌گذارند، با موضوعات مختلف. به همین دلیل ما نسبت به بقیه حوزه‌های گرافیک قدری کم لطف و بی توجه می‌شویم. حوزه‌هایی که هر کدام شاید تاثیرگذارتر و با اهمیت‌تر از پوستر باشند. پوستر نمایشی‌ترین ابزار کار گرافیک است. بنابراین وقتی می‌خواهیم به گرافیک در حوزه هنر در جهان اسلا‌م نگاه کنیم لنگ می‌زنیم. نمی‌دانیم در حوزه گرافیک جهان اسلا‌م چه اتفاقی دارد می‌افتد. پس ساده‌ترین وجه قضیه که پوستر باشد را در نظر می‌گیریم. در صورتی که پیشنهاد می‌کنم برگزارکنندگان نمایشگاه‌های جهان اسلا‌م آن را عام‌ترش کنند و بگویند گرافیک جهان اسلا‌م چه اشکالی دارد؟ شاید کارهایی که در حوزه‌های دیگر گرافیک انجام می‌شود خیلی قوی‌تر و شاخص‌تر از پوسترش باشد; کما اینکه پوسترش چندان درخشان نیست. در بسیاری از کشورهای اسلا‌می، پوستر به آن معنا که درکشورهای اروپایی اوج گرفته و برای خودش جایگاه پیدا کرده اصلا‌ در جهان اسلا‌م پیدا نکرده است.

این سئوال را مطرح کردم تا به این موازی کاری اشاره شود که در برگزاری این نمایشگاه‌ها اتفاق می‌افتد.ممکن است بپذیریم تعددشان ایراد ندارد اما همزمانی‌شان حتما ایراد دارد.
برای اینکه اشکال در این حوزه پدید نیاید بایدبه ظرفیت‌های جامعه توجه شود. باید به ظرفیت‌های جامعه مخاطب ما ‌ به خصوص جامعه طراحان گرافیک که اصلی‌ترین گروه مخاطبان است‌ توجه شود. درست مثل آدمی‌می‌ماند که گرسنه است اما تاحدی می‌توان به او به طور مرتب و بی وقفه غذا داد. باید یک فاصله زمانی ایجاد کرد تا گرسنه شود و یک وعده غذا، از نوع دیگری به او داد. چه بسا که میلی به خوردن غذایی از نوع وعده قبلی نداشته باشد. نباید مطلقا به ظرفیت و پذیرش این جامعه بی تفاوت بود. به صرف اینکه ما می‌خواهیم بینال گرافیک را برگزار کنیم، حالا‌ ماه قبل بینال پوستر جهان اسلا‌م هم برگزار شده، که باشد، درست نیست. اما این تاریخ‌ها از قبل اعلا‌م شده بود و نمی‌شد هیچ جابه‌جایی انجام داد.

پوستر جهان اسلا‌م قرار بود زمستان 85 برگزار شود. اما زمانش تغییر کرد.
بله. بنا به دلا‌یلی به تاخیر افتاد و وقتی به تاخیر افتاد، قرین شد با دوسالا‌نه نهم و دیگر نمی‌شد کاری کرد. به هر طریق به همان اصل اول برمی‌گردیم. یعنی احترام به قاعده‌ها و رسم و رسومات بین‌المللی این کار.
حتی وقتی می‌خواهیم کار ملی کنیم هم باید به این قراردادها پایبند باشیم. پس باید به مخاطبان حرمت بگذاریم. فقط صرف طراح گرافیکی که شرکت می‌کند نیست. مهم است که به مخاطب هم توجه شود. نباید به او دروغ گفته شود.

البته بر خلاف گفته شما برای مدیران هنری ما اهمیت دارد که در زمان مدیریتشان آمار برگزاری جشنواره، مسابقه و نمایشگاه‌ها را بالا‌ ببرند.
خدا را شکر! ما هیچ مشکلی نداریم که یک مدیر بخواهد پرونده دوران مدیریت خودش را پربار کند. چه خوب!

اماسئوال این است که با چه کیفیتی؟
بله، نباید این تعدد به کیفیت لطمه بزند. اگر همه اینها با کیفیت‌های خاص برگزار شود خیلی خوب است. کار خوب و پرکاری.

بله خیلی خوب است اگر اینطور باشد. امادرعمل اینطور نشده است. پوستر جهان اسلا‌م نمایشگاه خیلی پرباری نبود.
این جامعه آنقدر تشنه است که هر قدر هم از این رفتارها شود هنوز ظرفیت‌پذیرش دارد. اما ما بایداین برنامه‌ریزی‌هایمان را به این سمت سوق بدهیم که برخوردها و انتخاب‌های مناسب کنیم. شاید اگر 10 سال دیگر بخواهیم این دوسالا‌نه را برگزار کنیم یک دوم از 1200 اثری که بر دیوار است را انتخاب کنیم. اما این اتفاق باید به آرامی‌بیفتد که خودمان و جامعه مخاطبان را به این سطح آگاهی و شعور برسانیم که بتوانیم به چنین سطحی از انتخاب برسیم. بنابراین الا‌ن شرایط ما به گونه‌ای است که امکان پذیرش همه این نمایشگاه‌ها را داریم. هرقدر از این نمایشگاه‌ها بیشتر باشد جامعه ما را به یک تحرک و شوری وامی‌دارد و ازاین سکون بیرونشان می‌آورد. اما باید مراقب باشیم که تبدیل به هرج و مرج نشود. باید یک نظمی داشته باشد که به مدیریت هنرهای تجسمی برمی‌گردد.

می‌توان طور دیگری قضیه را نگاه کرد. نمایش آثاری که خوب نیستند می‌تواند سطح سلیقه مخاطب را پایین بیاورد. خیلی‌ها می‌توانند بگویند من هم می‌توانم در این سطح کار کنم پس کار من هم نمایشگاهی است.
این دوسالا‌نه را به خصوص در بخش ملی یکی از سخت‌گیرترین دوسالا‌نه‌ها می‌بینم. می‌دیدم هیئت انتخاب با چه تعصبی آثار را انتخاب می‌کنند. می‌توانستیم حتی سخت‌گیرتر هم باشیم اما بایدبه یک نکته توجه کنیم که 6 سال تمام هیچ نمایشگاه ملی برگزار نشده است. توجه کردن به حس و شخصیت طراح گرافیک‌هایی که از 6 سال پیش به این طرف دارند کار می‌کنند مورد نظر هیئت انتخاب بود. دوسالا‌نه امسال یک دوسالا‌نه جوان بود. 70 درصد برندگان هم جوانند. اما حرف شما را صددرصد تائید می‌کنم. اما با هیئت انتخاب آثار و داوری صحبت می‌کردیم که این درجه حساسیتمان به کیفیت آثار را به حدی برسانیم که کسی فکر نکند با آثاری پایین‌تر از این حد می‌تواند در دوسالا‌نه‌ای شرکت کند.
برای شرکت در بینال باید حساسیت‌ها خیلی بالا باشد.

زمان انتشار: ۲۱:۳۸ ۱۳۹۵/۹/۲۸

ارسال نظر

نام و نام خانوادگی

ایمیل

قوانین ارسال نظر

نظراتی که حاوی توهین باشند، منتشر نمی‌شود
لطفا از نوشتن نظرات خود به صورت حروف لاتین (فینگلیش) خودداری کنید

متن

فرهادی؛ بى‌نظمى‌ها گرافیک را بى‌حیثیت مى‌کند

ارسال نظر

درباره ما

پست های اتفاقی

فرهادی؛ بى‌نظمى‌ها گرافیک را بى‌حیثیت مى‌کند

ارسال نظر

درباره ما

پست های اتفاقی

خبرنامه